سبھے انسان برابر، پر مزدور تے سرمایہ دار چہ ڈاڈھا فرق کیوں؟

حسنین جمیل فریدی

قرنطینہ دی ایہناں دناں وچ تھوڑی دیر لئی سوچو کہ دنیا چہ مزدور مک جاون، اوہ فیکٹریاں ، کارخانے جتھے مزدور سویر، ڈیگر تے شامیں بہہ کے ساڈے لوڑ دیاں شیواں بناندے نیں اوہ کم کرنا چھڈ دیون، سارے مستری تے مزدور سنے، گینتیاں تے باٹے سٹ کے ساڈے رہن لئی گھر تے کم کرن لئی دفتر بناونا چھڈ دیون، ہاری تے کسان کھیت بیجنا تے واہناں چھڈ دیون ، کپڑے، جتی، تے منیاری دیاں دکاناں تے کم کرن والے دیہاڈی دار کم تے آنا چھڈ دیون ، تے کیہ بنے گا؟

میری ماڈی تے تہاڈی تگڑی سوچ شاید ایہو جواب دیوے گی کہ دنیا فیر توں قرنطینہ چہ چلی جاوے گی۔  جیویں دے اج دے حالات نیں ایویں دے حالات پکے پکے دنیا وچ ڈیرہ پا لون گے۔وڈیاں فیکٹریاں تے کارخانیاں دے مالک جیہڑے سمجھدے سی کہ ملک یا دنیا وچ شیواں یا سرمایہ پیدا کرن والے اسی کلھے آں اوہ ہتھ تے ہتھ رکھ کے گھر بہہ جاون گے تے آپ دی ڈاڈھی عقل تے  شاطرانہ سوچ دے حربے لے کے کندھاں وچ ٹکراں مارن گے۔  ایہدا دوجا حل ایہ ہو سکدا اے کہ اوہ خود مزدور مستری بن جاون، تے پنسل کاغذ توں لے کے شیواں بنانا ، اوہنوں مارکیٹ چ لیجا کے ویچنا تے فیر شامیں پیسے وٹ کے گھرے آنا۔ شاید ایہ والا حل تہاڈی سمجھ وچ نا آوے کیوں جے اک بندا سارے کم نہیں کرسکدا ، اوہ صرف اوہو کم کر سکدا ایہہ جیہدے وچ اوہدی مہارت ہووے۔ شاید ایہو ای سماج دی بنت اے۔

پر ایہہ ہو کیہ ریہا اے؟ جد اک بندا سبھے کم نہیں کر سکدا، اوہنوں کسے اک کم وچ مہارت ہو سکدی اے تے فیر اک کم کرن والا بہت زیادہ پیسہ کما ریہا اے تے دوجا کم کرن والا گھٹ؟ مثال دے طور تے اک ( برینڈ دا مالک )سرمایہ دار جیہدے کول سوائے سرمائے تے شاطر بازی دے کجھ نہیں اوہ ایک شئےبنا کے گھٹ توں گھٹ پنج ہزار روپئے کما ریہا اے جدوں کہ اس شے نوں بناون والا کاریگر یاں مزدور صرف سو روپیہ کما ریہا اے؟ تہاڈے کیہ وچار نیں  ، ایہ ذیادتی نہیں؟ چلو من لوو کہ سرمایہ دار کول سرمایہ سی اوہنے مزدور نوں دیہاڑی تے رکھیا ؟ کیا مزدور دا ایہو قصور اے کہ اوہدے کول اپنی ہی ہنر والی شئے بناون لئی سرمایہ نہیں۔؟ تسی منوں یاں نہ منوں پر ایہہ سدھا سدھا استحصال تے زیادتی اے یاں عام زبان وچ سرمایہ دار دی دولت اکٹھی کرن دا لالچ اے کہ اوہ اپنے سرمائے نوں ودھاون والیاں نال ٹھیک ویہار نہیں کردا ، اوہناں نوں محنت دا پورا معاوضہ نہیں دیندا۔ تاں ہی کیہا جاندا اے کہ نشاط ملز وچ کم کرن والا مزدور اپنے ہی بنائے  کپڑے خرید نہیں سکدا، کیٹر پلر دی جتی بناون والا اپنے ہتھ نال بنائی ہوئی جتی نہیں خرید سکدا یا لینڈ کروزر (جیپ)  بناون والا مکینک کدی اپنی بنائی لینڈ کروزر نہیں خرید سکدا۔

ساڈے سماج دے وچ ملا مذہب نال ثابت کردے نیں کہ سارے انسان برابر نیں کسے نوں کسے تے وادھا نہیں۔ حضور دے آخری خطبے وچ صاف کہہ دتا گیا کہ کسی امیر نوں غریب تے یا غریب نوں امیر تے، کالے نوں گورے، گورے نوں کالے، عربی نوں عجمی تے عجمی نوں عربی تے کوئی وادھا نئیں ، وڈھا کجھ ہے تے تقوی۔ ایہدے توں مراد دولت نہیں بلکہ سچائی تے پرہیزگاری اے۔

ایہو درس لبرل حضرات وی دیندے نیں کہ سارے انسان برابر نیں کسے نوں مذہب رنگ، نسل یا جنس دی بنیاد تے گھٹ یا ودھ نہیں سمجھیا جاسکدا۔ پر جدوں گل سرمایہ دار تے مزدور دی ایہڈی وڈی معاشی تفریق دی آجاوے تے دویں گھر اک ہوجاندے نیں تے فیر قدرت ولوں ایس تفریق نوں ثابت کرن دی کوشش شروع کر دیندے نیں۔

قدرت نے جمدے نال ای ہر کسے نوں کوئی نا کوئی صلاحیت دتی اے۔ کسے دا دماغ گھناں چلدا اے تے کسے دا جسم ،کسے دی زہنی مدافعت زیادہ اے کسے دی جسمانی تاں فیر ایہناں دی محنت دے معاوضے چ ایناں فرق کیوں اے؟ جد اک انسان گھٹ زہنی صلاحیت ہون دی وجہ توں نہیں پڑھ سکیا تے کوئی ہنر سکھ کے مزدوری کرن لگ پیندا اے کیہ اوہنوں نکما سمجھیا جاوے؟ کیہ اوہدا کیتا گیا کم سماج وچ اہم نہیں؟ جے نہیں تے فیر اک وار فیر اپنے بند دماغاں وچ سوال پاو کہ ایہو نکمے مزدور کم کرنا چھڈ دیون تے ساڈا کیہ بنے گا؟

جدید سرمایہ دارانہ نظام نے سانوں ون سونیاں تے جھوٹیاں مثالاں دے کے ثابت کرن دی کوشش کیتی اے کہ اک بندہ پڑھ کے یاں کاروبار کر کے گھناں پیسہ کما سکدا اے تے دولت منداں دی صف وچ شامل ہو سکدا اے۔ ایہہ اک ایسی گپ اے جیہڑی غریباں نوں وڈے وڈے خواب وکھا کے سنائی جاندی اے۔ ایس سماج وچ دو سو روپے دیہاڑی کماون والا بندہ اپنے بالاں نوں مہنگے تے معیاری سکولاں وچ کیسراں پڑھا سکدا اے ؟ یاں دو سو روپے دیہاڈی کما کے اوہ پیسے کیسراں جوڑ سکدا اے جس نال اوہ فیکٹری مالک بن جاوے؟ سوال ایہہ ہے کہ ہمیشہ مزدوراں دے بچے مزدور کیوں بن جاندے نیں؟ دوجی گل ایہ کہ بئی کوئی وی امیر دوجیاں دا استحصال کیتے بغیر امیر نہیں بن دا۔ اوہ کسے دا نقصان کر کے ہی وڈے تے سرمایہ دار طبقے وچ رلدا اے تے اوہناں دے راہ ٹر پیندا اے۔

سانوں اے گل من لینی چاہی دی اے کہ مزدور سماج لئی بہت ضروری نیں۔ اے طبقہ باقی انساناں وانگر محنت کردا اے پر اس نوں کچجا تے کم عقل کہن والے آپ کچجے ، کم عقل تے ظالم نیں۔ مزدور نہ ہوون تے ایہناں دا دنیا وچ رہناں اوکھا ای نہیں بلکہ نا ممکن اے۔ اجے وی ویلا اے، مزدوراں دی قدر کرو، اوہناں نوں انسان سمجھو، اوہناں نال زیادتیاں نہ کرو، تے حق نہ مارو۔ مزدور ایس دنیا دا 98 فیصد طبقہ اے، ایہناں دی افرادی طاقت سرمایہ داراں دی طاقت توں گھنی اے۔ کرونا وائرس توں پہلے یاں ہن مزدوراں تے ظلم کیتا جاریہا اے۔ وڈے سرمایہ دار ایہناں نوں فیکٹریاں تے کارخانیاں توں کڈھ رہے نیں۔ ایہناں ظالماں دا ایہ آخری ویلا اے۔ سرمایہ دارو، جے اے ظلم زیادتیاں ودھ گئیاں فیر مزدور ظلم ہتھوں مجبور ہو کے اپنی گینتی ، کہیاں تے ہتھوڑے لے کے تہاڈے ول ٹر آون گے تے اوہ ویلا مزدوراں ، کساناں تے دے سرخ انقلاب دا ہووے گا۔

ساری دنیا دے مزدورو اک ہو جاوو۔۔۔۔!